Patroni roku

Decyzją Sejmu patronami roku 2021 zostali Cyprian Kamil Norwid, Tadeusz Różewicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Lem

CYPRIAN KAMIL NORWID

- Urodził się w 1821 roku we wsi Laskowo-Głuchy pod Radzyminem
- Poeta, prozaik, dramatopisarz, eseista, grafik, malarz i filozof
- Wstąpił do prywatnej szkoły dla artystów malarzy
- Uznawany za jednego z najważniejszych polskich poetów romantycznych
- Zawarł pierwsze znajomości w środowisku literackim z m.in. z członkami Cyganerii warszawskiej
- W Rzymie poznał Mickiewicza i Krasińskiego, w Paryżu Słowackiego i Chopina
- Znaczną część swojego życia spędził na emigracji, głównie w Paryżu, żyjąc w nędzy
- Nie doceniony przez współczesnych, zrozumiany został dopiero po śmierci, kiedy ukazała się większość jego dzieł
- Zmarł w 1883 roku w Paryżu w przytułku
- Autor poematów: Promethidion, Quidam, Rzecz o wolności słowa, Assunta
- Znane wiersze poety to: Bema pamięci żałobny-rapsod, Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie, zbiór utworów Poezje, Fortepian Szopena
- Arcydziełem prozy poetyckiej są m.in: Czarne kwiaty, Białe kwiaty
- Autor dramatów m. in.: Kleopatra i Cezar, Za kulisami, Pierścień Wielkiej-Damy- Liryka Norwida w przeważającej części intelektualna, refleksyjno-filozoficzna, poezja Norwida zakłada istnienie adresata utworu i jego współpracę w odczytywaniu ukrytych sensów
- Norwid odrzuca charakterystyczne dla poezji romantycznej gatunki zastępując je formami lirycznymi bez ścisłej przynależności gatunkowej.

TADEUSZ RÓŻEWICZ

- Urodził się w 1921 roku w Radomsku
- Wybitny polski poeta, dramaturg, prozaik i scenarzysta
- W czasie wojny był żołnierzem Armii Krajowej. Po zakończeniu wojny współpracował z prasą konspiracyjną
- Studiował historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie
- Jego zbiór wierszy Niepokój z roku 1947 uchodzi za najwybitniejszy debiut poetycki w polskiej literaturze po II wojnie światowej
- Jego najsłynniejsze tomy poezji to m.in.: Czerwona rękawiczka, Srebrny kłos, Rozmowa z Księciem, Nic w płaszczu Prospera, Twarz trzecia, a także zbiory z ostatnich lat: Płaskorzeźba, Zawsze fragment, Szara strefa, Wyjście, To i owo
- Utwory dramatyczne pochodzą z lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. W tym okresie powstało wiele awangardowych w swej strukturze formalnej dramatów, m.in.: Kartoteka, Śmieszny staruszek, Wyszedł z domu, Stara kobieta wysiaduje, Białe małżeństwo. Twórczy dorobek Różewicza uzupełniają tomy prozy m. in.: Opadły liście z drzew, Wycieczka do muzeum, Śmierć w starych dekoracjach
- Laureat Nagrody Literackiej Nike w 2000 roku za utwór Matka odchodzi
- W 2008 roku, po wydaniu tomu poetyckiego Nauka chodzenia, Różewicz otrzymał Europejską Nagrodę Literacką w Strasburgu - Był współautorem scenariuszy filmów reżyserowanych przez jego brata
- Zmarł w 2014 roku we Wrocławiu
-Różewicz kontynuował doświadczenia awangardowej liryki lat międzywojennych, odrzucił tradycyjną stylistykę poetycką, stosując prozatorski język i obrazowanie. Ze względu na stałą obecność motywów, obrazów i reminiscencji przeżyć wojennych bywa określany jako poeta naznaczony tragedią swego pokolenia
- Poezja Różewicza wyraża tragizm osamotnionej jednostki, zagubionej w powojennym świecie zdominowanym przez widmo masowej śmierci, okrucieństwa, obojętności. Wojna oznacza dla poety katastrofę kultury, cywilizacji, moralności, człowieczeństwa
- W późniejszej poezji moralna i egzystencjalna refleksja Różewicza dotyczy ogólnie pojętej kondycji człowieka we współczesnym świecie
- W zakresie treści twórczość dramatyczna Różewicza stanowi przedłużenie poezji, natomiast jej kształt artystyczny jest nowatorski, o czym decyduje otwarta kompozycja „realistyczno-poetyckich” dramatów pisarza

KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI

- Urodził się w 1921 roku w Warszawie
- Pseudonim Jan Bugaj
-Żołnierz, poeta pokolenia wojennego, zwanego pokoleniem Kolumbów
- Podczas okupacji studiował polonistykę na tajnym Uniwersytecie Warszawskim
- Członek Szarych Szeregów, a od 1943 uczestnik akcji konspiracyjnej Harcerskich Grup Szturmowych ; podchorąży Armii Krajowej, żołnierz batalionów „Zośka” i „Parasol”
- Debiutem Baczyńskiego był konspiracyjnie wydany tom Wiersze wybrane (pod pseud. Jan Bugaj)- Dorobek Baczyńskiego obejmuje wiersze m.in. Wiersze wybrane, Zamknięty echem, Dwie miłości, Śpiew z pożogi, Z głową na karabinie, Pokolenie, Elegia o chłopcu polskim, Historia, poemat Wybór
- Zginął 4 sierpnia 1944 roku walcząc w powstaniu warszawskim, na reducie pałacu Blanka przy placu Teatralnym w wieku 23 lat. W powstaniu zginęła także jego żona Barbara, którą poślubił w 1942 roku
- Matka poety, Stefania Baczyńska, dołożyła wszelkich starań, by ocalić spuściznę syna po jego śmierci
- W utworach Baczyńskiego zderzają się dramatycznie miłość do świata, sugestywne obrazy jego piękna z przeznaczeniem pokolenia skazanego na walkę zbrojną, wciągniętego w obszar ciemności i śmierci
- Główny wpływ na jego twórczość wywarły przeżycia i doświadczenia lat wojny i okupacji oraz tradycja romantycznej poezji polskiej, zwłaszcza poezja Juliusza Słowackiego i Cypriana Norwida. Baczyński przejawiał skłonność do klasycznej poetyki romantycznej, do lirycznych uniesień
- Miał naturalną skłonność do czystej liryki oraz do podejmowania wielkich problemów filozoficznych i egzystencjalno-moralnych
- Rzeczywistość okupacyjna i tradycyjne dla poety polskiego obowiązki obywatelskie popychały go w kierunku tematyki patriotycznej i żołnierskiej

STANISŁAW LEM
- Urodził się w 1921 roku we Lwowie
- Polski pisarz gatunku fantastyki naukowej, prozaik, eseista
- Ukończył studia medyczne w Krakowie
- Debiutował powieścią Człowiek z Marsa, następnie opublikował powieści m. in. Astronauci, Czas nieutracony, Obłok Magellana, Eden, Powrót z gwiazd, Solaris (ekranizacja); cykle opowiadań m. in.: Dzienniki gwiazdowe, Księga robotów, Bajki robotów, Cyberiada, Opowieści o pilocie Pirxie; zbiory szkiców: Dialogi, Wejście naorbitę, Rozprawy i szkice. Opublikował ponadto eseistyczną powieść biograficzną Wysoki zamek
- Zmarł 27 marca 2006 roku w Krakowie

Rozpoczął od dość konwencjonalnie ujętych powieści fantastycznych,  stopniowo jednak pod formą powieści fantastycznych zaczął uprawiać refleksję nad człowieczeństwem w perspektywie rozwoju nauki i cywilizacji technologicznej . Jego twórczość porusza takie tematy jak rozwój nauki i techniki, człowiek wobec własnych umiejętności poznawczych, jego władza nad materią, światem i byt em
-Fantastyka jako gra wyobraźni została podporządkowana poszukiwaniom czysto intelektualnym
- Poszukiwał obszaru wartości trwałych, stanowiących o doniosłości wkroczenia człowieka w kosmos
- Fantastyka i futurologia są pretekstem do pokazywania problemów, przed jakimi staje ludzkość, uwikłana w postępujący w przyspieszonym tempie rozwój cywilizacyjno-techniczny, oraz człowiek przyszłości ze swoimi nadal aktualnymi pytaniami i problemami społecznymi, egzystencjalnymi. Pisarz odrzuca cywilizacyjne utopie, obiecujące szczęście wszystkim dzięki nowym wynalazkom technicznym.

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia
Literatura i nauka o języku, WSIP, Warszawa, 1999
Literatura polska, PIW, Warszawa, 1993
https://biblioteka.pl